स्टीव्ह जॉब्ज
वेस्ट इंडीजला असताना एक भारी विनोद प्रचारात होता. तो असा की "ऍडम ऍंड ईव्ह" ही जुन्या काळातली लैंगिकता झाली. आज पुढारलेल्या काळात ती आहे: "ऍडम ऍंड स्टीव्ह !" तर स्टीव्ह नावाचा परिचय मला असा झाला होता. हा स्टीव्ह जॉब्ज दुसरा !
सध्या अमेरिकेला जेव्हढी तूट आहे तेव्हढी रोख रक्कम ह्या स्टीव्ह जॉब्जच्या ऍपल कंपनीकडे शिल्लक आहे, ह्यावरूनच त्याच्या यशाचे मोजमाप कोणीही करावे. आणि हे सुद्धा ह्या पार्श्वभूमीवर की दहा वर्षांपूर्वी ह्याच कंपनीने ह्याला चक्क काढून टाकले होते. आणि हा एकेकाळी भारतीय मंदीरात फुकटचे मिळते म्हणून जेवण घेत असे. माणूस किती मोहक असावा ! एव्हढ्या यशाच्या शिखरावर असून स्वत: अगदी अलिप्त राहणारा. कॅंसरशी एकाकी झुंज देणारा. लीव्हर ट्रान्सप्लॅंट करून पॅंक्रीयसच्या कॅंसरशी टक्कर देणारा. कॅंसरच्या उपचारासाठी कंपनीतून दोनदा सहा सहा महिन्यांची रजा घेणारा. आणि तरीही त्या दरम्यान आय-फोर हा क्रांतीकारी फोन बाजारात आणणारा. आजही एक जीन व काळे टी शर्ट असा साधा पोषाख एक फॅशन म्हणून संगणक जगात रूढ करणारा. आई-बापांनी दत्तक घेतलेला एक मुलगा इतका प्रसिद्ध व्हावा ह्यात काहीतरी देवाचे संदेश आहेत असे वाटावे. ह्याची उत्पादने किती खपावीत ? अमेरिकेत सकाळीच लोक ह्याच्या दुकानांसमोर रांगा लावतात व नऊ दहा वाजेपर्यंत माल संपला म्हणून त्यांना सांगावे लागते. यश मिळावे तरी किती अजून, इतके हे प्रचंड यश आहे.
ह्याचे स्टॅन्फोर्ड मध्ये शिक्षण अर्धवट टाकून कंपनी सुरू करणे असेच मोहक आहे. आज अमेरिकेत ऍपल कंपनीचे संगणक तरुणात फारच लोकप्रिय आहेत इतके ते वापरायला सोपे आहेत. ह्याचा आवडता विषय होता : कॅलिग्राफी. म्हणजे सुलेखन किंवा आपले अच्युत पालव जे अक्षरांचे निरनिराळे प्रकार करतात त्याचे शास्त्र. ह्याचे सगळेच और आहे.
माझा मुलगा एका संगणक कंपनीत डायरेक्टर असून स्वत: प्रोग्रॅम करतो. त्याला मी एकदा सहज विचारले होते की स्टीव्ह जॉब्ज हा बिल गेटस्‌ पेक्षा ज्यास्त हुशार समजायचा का ? कारण आज इतकी वर्षे झाली बिल गेटस्‌ ची ऑपरेटींग सिस्टीम अजून रोज वाढत्या क्रमाने लोकप्रिय होतच आहे. संगणक क्षेत्रात कुठलीही बाब एक दोन वर्षापेक्षा मंजधारेत रहात नाही आणि ह्याची इतकी वर्षे टिकलीय म्हणजे हाच श्रेष्ठ विद्वत्तेचा असा माझा समज. तर त्याच्याशी तुलना करता आता स्टीव्हचाच पहिला नंबर आपण काढू. ह्यावर कंपन्यांचे काम करणे कसे असते हे जवळून पहात असलेला माझा मुलगा म्हणाला: आजकाल एका माणसाच्या विचाराने एखादे उत्पादन, कल्पनेपासून प्रत्यक्ष उत्पादन व ग्राहकाच्या हातात जाईपर्यंत प्रभावित होईल हे खूप अशक्य आहे. उत्पादने इतकी गुंतागुंतीची झालेली आहेत की त्यांना प्रत्यक्षात काम करायला हजारो हुशार माणसांचे योगदान लागते व ते ज्या कंपनीला जेव्हा जमते तेव्हाच त्यांना यश लाभते. म्हणजे ऍपलच्या यशात एकट्या स्टीव्ह जॉब्जचा वाटा किती व त्याच्या हुशार इंजिनियरांचा किती, कंपनीच्या एकूण कारभाराचा वाटा किती हे सखोल संशोधनाचेच काम आहे असे समजायचे.
जगात आत्तापर्यंत तीनच सफरचंदे प्रसिद्ध होती. एक ऍडमने ईव्हला दिलेले, दुसरे न्यूटनने पडताना पाहिलेले, व एक रोज खाल्ल्याने डॉक्टरांना दूर ठेवणारे. आता हे चौथे सफरचंद ( ऍपल ), स्टीव्ह जॉब्जचे, येणारी कित्येक वर्षे अधिराज्य गाजवणार आहे. त्याच्या सेवनाने त्याचा संस्थापक लवकरच बरा होवो !